Wat als de relatie met een kind ontspoort?

De relatie tussen ouders en hun kinderen: hele bibliotheken zijn erover geschreven. In de praktijk zien we echter dat het wel eens fout loopt. Een dwaze ruzie of een simpel misverstand kan ervoor zorgen dat er geen contact meer is. Je groeit uit elkaar en kent op termijn zelfs je eigen kleinkinderen niet meer.

Een kind blijft een kind, zeker in het erfrecht

Ieder kind, klein of groot, heeft een voorbehouden deel van jouw erfenis. Dit noemt men de reserve. Het is hierbij van geen enkel belang of je als ouder nog contact hebt met je kind. Bij jouw overlijden zal men nagaan wie de erfgerechtigden zijn. Alle kinderen (ook geadopteerde of overspelige kinderen) erven, tenzij ze onwaardig zijn. Het voorbehouden deel voor alle kinderen samen is de helft van jouw nalatenschap[1]. Elk kind heeft dus minstens recht op zijn proportioneel deel (als er twee kinderen zijn, hebben ze elk recht op minstens 1/4^de, als er 3 kinderen zijn, dan gaat het over elk minstens 1/6^de enz.).

Is er dan een deel niet voorbehouden?

Inderdaad. Omdat de helft is voorbestemd voor alle kinderen samen, is de andere helft vrij. Dit vrij beschikbare vermogen mag je geven aan wie je wil. Dat mag jouw partner zijn of bijvoorbeeld je kleinkinderen of stiefkinderen. Uiteraard kan je hiermee ook de andere kinderen dan het probleemkind bevoordelen. Stel dat je hebt twee kinderen hebt en dat de relatie met één van hen compleet verzuurd is, dan kan je het ene kind 75% nalaten en het ander kind 25% door te schuiven met het beschikbare deel. Dat biedt toch al mogelijkheden om je nalatenschap te sturen.

Het beschikbare deel van je nalatenschap kan je richting geven door hierover een testament op te stellen of door bepaalde clausules te voorzien in je huwelijksovereenkomst. Anderzijds kan je dit organiseren door een bepaald kapitaal in een levensverzekering aan een specifiek aangeduide begunstigde te laten toevallen bij jouw overlijden.  Kortom, er zijn genoeg mogelijkheden, maar dan moet je wel actie ondernemen. Doe je dit niet, dan zal elk kind wel degelijk zijn/haar volledige erfdeel ontvangen.

Onterven kan dus, binnen de contouren van de wet, met respect voor het voorbehouden deel.

Kan je nog verder gaan in het onterven?

Ja, dat kan, maar niet alle opties zijn even eenvoudig. Je kan bijvoorbeeld jouw woning verkopen op lijfrente. Dan zoek je een koper die bereid is je woning te kopen tegen betaling van een periodieke rente zolang je leeft. Kom je te overlijden, dan stopt de rentebetaling en maakt de woning uiteraard geen deel meer uit van de nalatenschap (want deze is verkocht op lijfrente). Als deze transactie marktconform heeft plaatsgevonden, kan je kind hier niets tegen ondernemen. Lijfrente is interessant als extra maandelijks pensioen, maar als je als verkoper niet lang meer leeft, wordt je vermogen gedecimeerd.

Een beding van aanwas is een andere optie. Je kan bijvoorbeeld met je partner een onroerend goed aankopen en hierbij een overeenkomst sluiten dat de langstlevende onder jullie het deel van de eerst stervende verkrijgt bij zijn/haar vooroverlijden. Dit is een geldig contract ten bezwarende titel op voorwaarde dat beide partijen ongeveer dezelfde levensverwachting hebben en bovendien dezelfde inleg doen (ieder betaalt zijn helft met zijn/haar eigen vermogen). De goederen waarover een beding van aanwas wordt gesloten vallen niet in de nalatenschap omdat ze contractueel toevallen aan de langstlevende. De regels van de reserve zijn niet van toepassing. Deze goederen komen bij de andere partner terecht en de kinderen zijn op deze goederen ‘onterfd’.

Al eens aan dienstengiften en geschenken gedacht?

Dienstengiften zijn voordelen die een kind verkrijgt door de hulp van de ouders. Stel dat je handig bent en allerlei klussen opknapt voor één kind, maar niet voor een ander kind. Ontegensprekelijk krijgt het ene kind dan een economisch voordeel, maar dit voordeel moet geldelijk niet in rekening worden gebracht bij de samenstelling van de rekenboedel. Dit wordt immers niet beschouwd als een schenking. Als je voortdurend oppas speelt, altijd de gemeenschappelijke restaurantbezoeken betaalt, een renteloze lening aan een kind geeft of toestaat dat één van de kinderen gratis verblijft in jullie appartement, dan zijn dat allemaal dienstengiften. Op die manier kan één kind aanzienlijk meer voordelen hebben genoten dan een ander kind.

Hetzelfde geldt eigenlijk voor cadeaus. Geef je een stevige stuiver aan één van de kinderen op een feestdag en/of een verjaardag, dan is dit in principe geen schenking, maar een geschenk. Als je hierin niet overdrijft, dan kan het andere kind hier niets aan doen. Bovendien zal het andere kind moeilijkheden ondervinden om te bewijzen van wat je op welk  moment hebt weggegeven.

Voor de fanatiekelingen onder ons

De haat zit soms zo diep dat men op zoek gaat naar andere oplossingen.

Een radicale oplossing is dat je alles opmaakt, zodat het ontspoorde kind niets erft (de andere kinderen erven dan uiteraard ook  niets). Dat opsouperen valt in de praktijk nogal tegen.

Een andere radicale oplossing is emigreren. Er zijn namelijk landen waar het principe van een voorbehouden kindsdeel niet bestaat. We denken dan vooral aan Angelsaksische landen. Als je daadwerkelijk verhuist, zal het erfrecht van het land van de laatste gewone verblijfplaats worden toegepast. Als er in dat erfrecht geen reserve voorzien is voor de kinderen, dan zou je – bijvoorbeeld middels een testament – alles aan anderen kunnen nalaten (of aan één kind). Dat klinkt mooi, maar emigreren heeft een enorme impact op het sociale leven, kent veel administratieve drempels en betekent dat je ‘pantoffels en je zetel van fortuin’ in het buitenland moeten staan. Niet evident.

 

Conclusie:

Het onterven van een ‘opstandig’ kind vereist de nodige acties. Een eenvoudig testament of een goed huwelijkscontract kan al voldoende zijn. Tijdens het leven bieden dienstengiften en geschenken interessante mogelijkheden. Soms kan je nog verder gaan met een lijfrente of een beding van aanwas. Emigreren naar een land zonder voorbehouden deel voor de kinderen is vooral in theorie een opportuniteit.

Jo Viaene

Jo.viaene@successiehuis.be

[1] In feite gaat het over de helft van de rekenboedel. Dat zijn alle goederen die de overledene nog bezat op het tijdstip van zijn/haar overlijden minus zijn/haar schulden, vermeerderd met alle giften en schenkingen (waarde ten tijde van het overlijden of geïndexeerd) die hij/zij tijdens het leven heeft verricht (onafhankelijk van tijdstip van de schenking  of de persoon van de begiftigde).