Oorlog in nieuw samengestelde gezinnen

Een nieuw samengesteld gezin is vandaag al lang geen uitzondering meer. Waarmee moet een gezin met eigen kinderen en pluskinderen rekening houden inzake successieplanning?

Het erfrecht

Jan en Mieke zijn gehuwd. Ze vormen een gelukkig gezin met elk twee kinderen uit een vorige relatie. Onderling is er niets geregeld en ze zijn gehuwd zonder contract. Jan overlijdt plots, het erfrecht is aan zet. Eerste vaststelling: de pluskinderen van Jan erven niets van hun plusouder, een koude douche. Dat komt omdat ons erfrecht gebaseerd is op het principe van de bloedverwantschap. Enkel de eigen kinderen van Jan zullen erven.

Oei, samen met stiefmoeder?

Die eigen kinderen zullen echter samen erven met Mieke, de langstlevende partner. Mieke erft het vruchtgebruik van Jans nalatenschap, de kinderen erven de blote eigendom. En hier knelt vaak het schoentje. De langstlevende erft een levenslang vruchtgebruik waardoor Jans kinderen de facto iets erven waarop ze erfbelasting betalen, maar waar ze geen genot van hebben of gebruik kunnen van maken. Dat genot of gebruik is immers tijdelijk (zolang de vruchtgebruiker leeft) afgestaan aan Mieke, de echtgenote. Zelfs in een gezin waar een opperbeste relatie bestond tussen de kinderen en hun plusouder, leidt dit tot tandengeknars. Stel dat Mieke een nieuwe vlam ontmoet en dat ze gaan samenwonen in ‘ons’ huis? Stel dat Mieke nadien huwt?

Kosten? Welke kosten?

Jan is ondertussen vijf jaar overleden. Mieke woont nog steeds in de woning waarvan ze het vruchtgebruik heeft geërfd. Tijdens een gezellige bbq  met de voltallige familie en na een paar apero’s zit de sfeer er goed in. Mieke acht haar moment gekomen: ze heeft minder goed nieuws. Er is een grote scheur in een steunmuur, het gaat om zogenaamde ‘grove herstellingen’. Mieke heeft zich geïnformeerd en het zijn de blote eigenaars (de kinderen dus) die dit  in principe volledig moeten bekostigen. De sfeer slaat om. Eén van Jans kinderen stelt voor de woning te verkopen. Dat gaat echter niet, want Mieke heeft een vetorecht tegen een verkoop omdat het haar gezinswoning betreft. Weg goede relatie. De oorlog begint..

Moge het één troost zijn voor Jans kinderen: het nieuwe goederenrecht, van toepassing vanaf 1 september 2021, bepaalt dat zij als blote eigenaars van Mieke kunnen eisen dat ze proportioneel bijdraagt aan de kosten van de grove herstellingen. Al is dit relatief: de bijdrageplicht hangt af van de  leeftijd van de vruchtgebruiker. Is Mieke 75, dan zal ze 13,01% van de kost mee moeten dragen. Echt vrolijk worden ze hier ook niet van.

Het geschetste voorbeeld is een typevoorbeeld van uitstelgedrag. We weten dat er een probleem zal zijn, maar we lossen dat later wel op. Mis poes. Voor nieuw samengestelde gezinnen geldt maar één devies: praat hierover op voorhand. Bekijk wat de opties zijn. Een testament en/of een aangepast samenleving- of huwelijkscontract kunnen oplossingen bieden. Zorg ervoor dat ieders nalatenschap verdeeld wordt in stukken volle eigendom en vermijd dat alle goederen in vruchtgebruik bij de langstlevende terechtkomen.  

Jo Viaene

Jo.viaene@successiehuis.be